Zadania łańcucha napędowego
Zadaniem łańcucha napędowego jest przenoszenie mocy z silnika na tylne koło motocykla. Dobry łańcuch można zdefiniować jako element, który przeniesie maksymalny moment obrotowy silnika z minimalną stratą mocy.
Podstawową cechą łańcucha świadczącą o jego jakości jest przede wszystkim wytrzymałość na zerwanie. Siły zrywające oddziałują w maksymalny sposób na łańcuch podczas gwałtownego przyspieszenia z postoju oraz przy hamowaniu silnikiem z dużych prędkości. Dodatkowo szarpanie silnika lub manetki przyspieszenia powoduje wprowadzenie sił zrywających do łańcucha. Łańcuchy motocyklowe są projektowane z uwzględnieniem współczynnika bezpieczeństwa, dzięki któremu łańcuch ma rezerwę wytrzymałości przy pracy z danym silnikiem.
Wytrzymałość zmęczeniowa
Ten rodzaj wytrzymałości według standardów JCAS określany jest jako odporność łańcucha na pełne obciążenie występujące w sposób cykliczny przez 5 × 106 cykli. Ta odporność jest bardzo ważna podczas codziennego użytkowania – na przykład w ruchu miejskim. Ten parametr jest określany we współpracy z producentem motocykli.
Wytrzymałość na zużycie
Ponieważ łańcuch jest elementem zużywającym się, wraz z przebiegiem zwiększa się jego długość. Dzieje się to przez wyrobienie trzpienia w miejscu, gdzie styka się on z tulejką. Przez niewielkie wyrobienie w każdym z ogniw łańcuch w końcu osiąga swoją długość graniczną, po osiągnięciu której musi być bezwzględnie wymieniony. Aby zminimalizować proces zużywania się tulejek i trzpieni, w łańcuchu stosuje się uszczelnienia (o-ringi), które utrzymują smar w miejscu styku tulejki z ośką oraz zapobiegają dostawaniu się tam wody i zanieczyszczeń. Z tego względu nie powinno się używać myjek ciśnieniowych do mycia łańcuchów. Wysokie ciśnienie wody wbija bowiem brud, piasek, a także samą wodę pod uszczelnienia.
Aby zwiększyć odporność łańcucha na zużycie cierne, stosuje się dodatkowo utwardzanie osiek i samych tulejek łańcucha. Dobrze skonstruowany łańcuch, wykorzystujący odpowiednie materiały konstrukcyjne, może wytrzymać nawet 20 000 kilometrów przebiegu. W związku z tak wysokimi przebiegami łańcuchy powinny być wymieniane nie ze względu na ich wydłużenia, a ze względu na korozję. Korodująca powierzchnia prowadzi do uszkodzenia uszczelnień (o-ringów) i do przyspieszonego zużycia ośki i tulejki, na których to uszczelnienie zostało uszkodzone. Aby zabezpieczyć łańcuch przed korozją, producenci stosują przeróżne metody pokrywania powierzchni jego elementów składowych. Niekiedy stosuje się nawet pokrywanie złotem, ale najczęściej stosuje się anodowanie powierzchni, co sprawia, że staje się ona odporna na utlenianie do momentu, kiedy warstwa zabezpieczająca nie zostanie usunięta. Ze względu na jej twardość jest to najbardziej trwałe zabezpieczenie powierzchni.
Waga
Opisane powyżej wytrzymałości na rozciąganie i zmęczenie mają wpływ na trzecią ważną cechę łańcucha, czyli na jego wagę. Jeśli jest potrzeba zwiększenia wytrzymałości łańcucha, musi to iść w parze z wykonaniem większych i cięższych jego elementów składowych. Waga łańcucha ma niebagatelne znaczenie, jeśli chodzi o duże prędkości motocykla. Przy wysokich prędkościach obrotowych zębatek wraz z przyrostem wagi łańcucha występuje znaczne zwiększenie siły odśrodkowej działającej na ośki zębatek i sam łańcuch. Te dodatkowe siły wprowadzone do napędu oddziałują negatywnie na ułożyskowanie osiek. Aby zapobiec temu zjawisku, można zastosować lżejszy łańcuch – niestety, nie będzie on tak wytrzymały i będzie mniej odporny na rozciąganie.
Różne łańcuchy do różnych zastosowań
Jak już wspomniano, dobrze zaprojektowany łańcuch charakteryzuje się kompromisem między wysoką wytrzymałością a niską wagą. Dla przykładu łańcuch do jazdy ulicznej musi się wykazywać dużą żywotnością i niską wagą przy jednocześnie dużej wytrzymałości na zrywanie i wytrzymałości zmęczeniowej, aby kierowca miał wrażenie energicznego przyspieszania i szybkiej reakcji na ruch manetką przyspieszenia. Łańcuch wyścigowy nie musi się wykazywać tak dużą długowiecznością, jak łańcuch „uliczny”, jednak zmniejszenie jego żywotności jest okupione zmniejszeniem wagi, co jest ważne w przypadku maszyn wyścigowych. Z łańcuchem „wyścigowym” kierowca będzie czuł jeszcze bardziej energiczną reakcję na ruch gazu.
Łańcuch motocrossowy musi być bardzo lekki, ale przy tym musi się charakteryzować wysoką wytrzymałością na zrywanie, by wytrzymać przeciążenia towarzyszące skakaniu i szarpaniu tylnym kołem. Żywotność łańcucha ze względu na charakter tego sportu schodzi na drugi plan. Ze względu na taką charakterystykę łańcuchów ważny jest ich dobór zgodnie ze specyfikacjami określanymi przez producenta motocykla lub producenta łańcucha.
Uszkodzenia łańcuchów
Poniżej opisane są różne uszkodzenia łańcucha. Pierwszym przykładem jest zerwanie łańcucha z powodu braku wytrzymałości na zrywanie. Uszkodzenie to najczęściej polega na ścięciu nitu (ośki) łączącego płytki z obydwu stron (ilustracja 1). Zerwanie łańcucha w ten sposób ma miejsce, gdy płytka nie została rozciągnięta, natomiast stanowiła powierzchnię tnącą dla nitu. W przypadku gdy płytka boczna ulegnie rozciągnięciu, nit może ulec wygięciu i wysunięciu z otworu (ilustracja 2).
Uszkodzenie zmęczeniowe zazwyczaj objawia się jako pęknięcie płytki w osi nitu. Jest to spowodowane zmianą przekroju płytki oraz występowaniem czynników korozyjnych. Kwas z akumulatora, czynnik chłodniczy, korozja powstająca przez działanie wilgoci powodują mikroskopijne zmiany strukturalne w materiale, z którego wykonany jest łańcuch, co obniża wytrzymałość zmęczeniową. Najbardziej podatnymi miejscami są te, w których występuje obróbka mechaniczna, czyli w tym przypadku wytłaczanie otworów pod nit (ilustracja 3). W związku z tym bardzo ważna jest regularna konserwacja i czyszczenie łańcucha szczególnie po długotrwałej jeździe w deszczu.
Kolejny przykład przedstawia zmęczenie termiczne łańcucha. Występuje ono na zewnętrznej stronie płytek wokół nitów. Ten rodzaj uszkodzenia jest często obserwowany w motocyklach crossowych oraz quadach (ATV), gdzie łańcuch często koliduje z ramieniem wahacza. W tym miejscu znajduje się ślizg, natomiast jeśli jest on wyrobiony, następuje kontakt metalu z metalem, w wyniku którego następuje zwiększenie temperatury i uszkodzenia łańcucha, a później nawet wahacza.